در خصوص گلاب باید این نکته را اذعان داشت که در مسیر تهیه ی آن ، انواع مختلفی را می توان نام برد . در زیر نگاهی خواهیم انداخت به انواع آن :
گلاب سنگین ( درجه یک ) : گلابی است که در یک لیتر آن دست کم ۳۵/۰ گرم اسانس وجود داشته باشد و از ریختن ۳۰ کیلوگرم گل مرغوب ( چیدن آن غیر از ساعات آفتابی روز باشد ) ۴۰ لیتر گلاب به دست آید .
گلاب سبک ( درجه دو ) : استحصال ۴۰ لیتر گلاب که ازدست کم ۱۵کیلوگرم گل بدست می آید .
گلاب دو آتشه : چنانچه پس از یک بار گلاب گیری دوباره به جای ریختن آب روی گل های دیگ ، گلاب به دست آمده قبلی را بریزیم ؛ در این حالت گلاب مجددا با گل تازه تقطیر می شود .
گلاب پس آب : درصورتی که بعد ازعمل تقطیر ازتفاله های گل دوباره گلاب گیری شود ، گلاب به دست آمده را که از کیفیت پایینی برخودار است را پس آب می گویند .
گلاب زیر عطری : گلابی که برای تولید آن به جای گرفتن ۴۰ لیتر گلاب معمول از ۳۰ کیلوگرم گل ، تنها ۷ لیتر گلاب گرفته می شود و بیش تر گرفتن عطر آن مورد نظر است .
گلاب ناب مزه گس و تلخی دارد . شفاف و بدون رنگ است . هر قدر گلاب تلخ تر باشد اصل تر است البته باید توجه داشت که تلخی گلاب هم باید طبیعی بوده و اسانس مصنوعی نداشته باشد .
عطر گل محمدی :
در حین عمل تقطیر بعد از سرد شدن گلاب و قبل از ورود گلاب به منبع صافی ، در ظرف شیشه ای کوچکی که به همین منظور تعبیه شده عطر قرار می گیرد . از هر تن گل محمدی یک کیلو عطر و ۲۵۰ گرم اسانس به دست می آید . اسانس با دستگاه جداگانه دیگری گرفته می شود .
منبع : بانک مقالات
برای تهیه گلاب در مجموع می توان دو نوع روش را نام برد . روش اول روش سنتی است که هنوز نیز در بسیاری مناطق غیر شهر نشین مورد استفاده قرار می گیرد . و روش دوم نیز روش صنعتی است که پر کاربردترین و راحت ترین راه برای مشتری می باشد . در مقاله ی امروز روش تهیه ی گلاب به روش صنعتی را مرور خواهیم کرد .
با توجه به توسعه سطح زیرکشت گل محمدی نیاز به وجود دستگاه های صنعتی با ظرفیت بیشتر پیدا می شود. قسمت های مختلف دستگاه های صنعتی علاوه بر دیگ بخار و ستون مبرد شامل دستگاه سختی گیر، ترموستات ، پرکن ، پاستوریزاتور و دستگاه بسته بندی است .
در روش صنعتی فرآیند گلابگیری ، ازراه تقطیر با بخار آب انجام می شود اما در روش سنتی تقطیر از راه تقطیر با آب انجام میشود .
در تولید صنعتی گلاب یا عرقیجات از ماشین آلاتی که قطعات آن از استیل زنگ نزن است ، استفاده میشود . ابتدا گل محمدی در دیگ های استیل قرار گرفته و حرارت دادن غیرمستقیم ( بخار آب ) از لابلای مخلوط گل عبور داده میشود . بخار حاصل شده در مبرد یا سردکن که دارای جریان آب سرد میباشد ، خنک می شود و بعد از تبدیل شدن به مایع که همان گلاب است به مخازن استیل منتقل می شود .
در مرحله بعد عملیات پاستوریزاسیون و صاف نمودن گلاب آغاز می‌گردد . گلاب به عمل آمده از فیلترهای کاغذی یا پلاستیکی بسیار ریز عبور داده شده سپس در منبع پر کردن بطری ها و یا مخازن بزرگ ، برای ذخیره سازی وارد می شود .
گلاب در بطری های شیشه ای یا یکبار مصرف ریخته می شود . پس از دربندی برچسب گذاری شده و بطریها داخل کارتن قرار می‌گیرند . در روش صنعتی ، گلاب حاصله از نظر ویژگی‌های فیزیکی ، شیمیایی ومیکروبی مطابق استاندارد خواهد بود .
منبع : بانک مقالات
برای تهیه گلاب در مجموع می توان دو نوع روش را نام برد . روش اول روش سنتی است که هنوز نیز در بسیاری مناطق غیر شهر نشین مورد استفاده قرار می گیرد . و روش دوم نیز روش صنعتی است که پر کاربردترین و راحت ترین راه برای مشتری می باشد . در مقاله ی امروز روش تهیه ی گلاب به روش سنتی را مرور خواهیم کرد.
ابتدا دیگ مسین را بر اجاق قرار می دهند.بعد به اندازه ۳۰ کیلوگرم گل داخل دیگ ریخته و به مقدار ۴۰ لیتر آب اضافه می کنند.
برای جلوگیری از هدر رفتن بخار با واشر پلاستیکی محل اتصال بین دیگ و تغار آب بندی می شود. برای کنترل فشار بخار با پیچ و مهره، تغار به دیگ بسته می شود.
پارچ مسین را در آب گذاشته به وسیله لوله های چدنی آن را مهار می کنند تا به سطح آب نیاید. آنگاه نی چه آلومینیومی را از یک سو در دیگ و از سوی دیگر در پارچ قرار می دهند. گلاب و بخار آب در نی چه تازاویه خمش آن پیش می روند ولی پس از خمش لوله تنها بخار گلاب است که به طرف پارچ پیش می رود و به سبب سردی محیط استخر به مایع تبدیل می شود .
درجه حرارت روی ۹۵ درجه کنترل می شود. درطی گلابگیری شدت شعله آتش باید ملایم و یکنواخت باشد. هر چه زمان تقطیر بیشتر باشد، محصول بهتری به دست خواهد آمد.
تفاله های مانده دردیگ گلاب که بنگل نامیده می شود، به مصرف دام و کود باغی میرسد.
قیمت هر کیلو گل محمدی بسته به کیفیت بین ۲۵۰۰ تا۳۵۰۰ تومان است. از هر کیلو گل ۵/۱ لیتر گلاب درجه یک به دست می آید. که قیمت هر لیتر آن ۲۴۰۰ تومان می باشد.
منبع : بانک مقالات
گلابگیری از گلستانهای محمدی قمصر، هر سال ازابتدای اردیبهشت آغاز شده و تا پایان خرداد ماه ادامه می یابد. این شهر با داشتن کارگاه های متعدد گلاب گیری و عرقگیری درجهان مشهور است. کارگاهها به سه بخش سنتی، نیمه سنتی و صنعتی تقسیم می شوند.
گلابگیری از گلستانهای محمدی قمصر، هر سال ازابتدای اردیبهشت آغاز شده و تا پایان خرداد ماه ادامه می یابد. این شهر با داشتن کارگاه های متعدد گلابگیری و عرقگیری درجهان مشهور است. کارگاهها به سه بخش سنتی، نیمه سنتی و صنعتی تقسیم می شوند.
معمولا عرق گیری وگلاب گیری در بین صاحبان این حرفه موروثی میباشد. ازبین صد درصد خانوارهای گلاب گیر، ۶۱ درصد دارای گلاب گیری غیراقتصادی و معیشتی و تنها ۳۹ درصد از خانوارها دارای گلاب گیری اقتصادی هستند.
در یک گلستان از سال سوم به بعد تولید گل، اقتصادی میشود. به طورمعمول روند تولید گل تا زمان ۹ تا ۱۲ سالگی بوته، افزایشی و پس از آن کاهشی است.گلدهی طی ۳۰ تا ۴۵ روز کامل میشود. حداکثر گلدهی در فاصله زمانی ۱۰ تا ۲۰ روز از شروع آن است که اصطلاحاً به این زمان «شور گلدهی» می‌گویند.
پیش از طلوع آفتاب مردان و زنان گلچین، شروع به چیدن گلهای باغ کرده و پس از آن گلبرگها به کارگاهها منتقل می شود. یک کارگر در هر روز می‌تواند ۵۰ تا ۷۰ کیلوگرم گل تازه برداشت کرده و براساس آن مزد دریافت کند.
ابزار سنتی :
دیگ مسی با ظرفیت ۱۲۰ تا ۱۵۰ لیتر
تغارسفالین که امروز جای خود را به تغار مسین داده و به عنوان سرپوش دیگ به کار می رود. البته مزیت تغار سفالین این بود که عطر گل را نمی سوزاند.
چهار عدد نی چه چوبین یا سفالین تو خالی که دو به دو در انتها به یکدیگر متصل شده و به همدیگر راه داده میشوند و در نیمه با زاویه ۴۵ درجه تا شده و رابط بین دیگ و پارچ هستند.(امروزه نی چه جای خود را به لوله های آلومینیومی داده است.)
پارچ دسته دار مسین با ظرفیت حدود ۳۰ تا ۴۰ لیتر که در داخل آب سرد قرار می گیرد تا بخارهای گل در داخل آن به مایع تبدیل شود.
دستگاه گرمایشی به نام شاخه که با سوخت گاز یا گازوییل کار می کند.
ظرفیت دیگ حداکثر ۳۰ کیلوگرم گل، بامخلوط ۴۰ لیتر آب میباشد. حدود ۴ ساعت طول می کشد تا یک پارچ گلاب به ظرفیت ۴۰ لیتر بدست آید. هر دستگاه در شبانه روز، می‌تواند ۳ تا ۴ نوبت گلابگیری کند که در مجموع، مقدار مصرف گل ۹۰ تا ۱۲۰ کیلوگرم در شبانه روز خواهد بود.
منبع : بانک مقالات
انواع گلاب:
گلاب سنگین(درجه یک): گلابی است که در یک لیتر آن دست کم ۳۵/۰ گرم اسانس وجود داشته باشد و از ریختن ۳۰ کیلوگرم گل مرغوب (چیدن آن غیر از ساعات آفتابی روز باشد) ۴۰ لیترگلاب به دست آید.
گلاب سبک (درجه دو): استحصال ۴۰ لیتر گلاب که ازدست کم ۱۵کیلوگرم گل بدست می آید.
گلاب دو آتشه: چنانچه پس از یکبار گلاب گیری دوباره به جای ریختن آب روی گل های دیگ، گلاب به دست آمده قبلی رابریزیم؛ در این حالت گلاب مجددا با گل تازه تقطیر می شود.
گلاب پس آب: درصورتی که بعد ازعمل تقطیر ازتفاله های گل دوباره گلاب گیری شود، گلاب به دست آمده را که از کیفیت پایینی برخودار است را پس آب می گویند.
گلاب زیرعطری: گلابی که برای تولید آن به جای گرفتن ۴۰ لیتر گلاب معمول از ۳۰ کیلوگرم گل، تنها ۷ لیتر گلاب گرفته می شود وبیش تر گرفتن عطر آن مورد نظر است .
گلاب ناب مزه گس و تلخی دارد. شفاف و بدون رنگ است. هرقدر گلاب تلخ تر باشد اصل تر است البته باید توجه داشت که تلخی گلاب هم باید طبیعی بوده و اسانس مصنوعی نداشته باشد
عطر گل محمدی:
در حین عمل تقطیر بعد از سرد شدن گلاب و قبل از ورود گلاب به منبع صافی، در ظرف شیشه ای کوچکی که به همین منظور تعبیه شده عطر قرار می گیرد. از هر تن گل محمدی یک کیلو عطر و ۲۵۰ گرم اسانس به دست می آید. اسانس با دستگاه جداگانه دیگری گرفته می شود.
خواص گلاب:
حضرت رسول (ص) هر دو کف را از گل سرخ پر کرده چون نزدیک به مشام خود بردند، فرمودند که این بهترین گل های بهشت است بعد از گل مورد.
گلاب قلیایی است. گرمی درون را از بین می برد. در گذشته گلاب در پزشکی سنتی برای درمان دردهای رماتیسمی، تقویت قلب، اعصاب و معده و رفع پاره ای از سردردها و بی هوشی کاربرد داشته است. برای بیماریهای گوارشی مانند نفخ، دل به هم خوردگی و اسهال مزمن مفید است . از بخور آن می توان برای درمان گلودرد، ناراحتی سینه و بیماری های تنفسی استفاده نمود.
گلاب در پخت انوا ع شیرینی، بستنی، غذا وتهیه شربت استفاده می شود. بیشترین کاربرد گلاب درایران، در آیین های دینی، زیارتگاه ها و مکان های متبرک ونیز درجشن ها و مناسبت های دیگر است. هر ساله قبل از موسم حج خانه کعبه با گلاب قمصر شستشو داده می شود.
در قمصر پس از فصل گل، کار گرفتن عرقیات گیاهی آغاز می شود. روش کار عرق گیری هم مثل گرفتن گلاب است.
منبع : بانک مقالات